ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین تعطیلات مناسبتی را دارد، اما یکی از تعطیلات جدیدی که به تازگی با آن روبرو شده‌ایم مربوط به تعطیلات دو روزهای بود که سخنگوی دولت علت آن را شدت گرمای هوا اعلام کرد. اما بلافاصله پس از انتشار این خبر برای تعطیلی سراسری روزهای چهارشنبه و پنجشنبه ۱۱ و ۱۲ مرداد ماه یک منبع آگاه در وزارت نیرو اعلام کرد علاوه بر شدت گرما، کاهش تولید برق هم از دلایل دیگر این تصمیم بوده است و شدت گرمای هوا و افزایش مصرف برق باعث شده تا نیروگاه‌های برقابی سدهای کارون ۳ و ۴ بیش از ظرفیت برق تولید کنند و با افت منابع آبی روبرو شده‌اند، از همین رو این دو نیروگاه فعال از مدار تولید خارج شده‌اند.
تصویر چیزی به نام «ناترازی در انرژی برق»را می‌توان در این آمار دید: سال ۱۳۹۹ به ازای هر مشترک روزانه یک دقیقه خاموشی وجود داشت و این میزان در سال ۱۴۰۰ بیش از ۹ برابر شده و به ۹.۲ دقیقه رسیده است. از سال قبل خاموشی در بخش خانگی کاهش یافته، اما کمبود برق خود را به شکل تعطیلی صنایع که بخش مولد اقتصاد است، نشان داده است. حتی کار به قطع برق برخی اصناف رسیده و همین دیروز، رییس اتحادیه صنف رستوران‌داران از قطع برق اصناف شاغل در این صنف گلایه کرده بود.
ضرورت شفافیت و پاسخگویی دولت
وحید شقاقی شهری، اقتصاددان در مورد ناترازی‌های حوزه برق و ارتباط آن با تعطیلی‌های اخیر به «اعتماد» گفت: دلیلی که دولت برای تعطیلات دو روزه ۱۱ و ۱۲ مردادماه اعلام کرد شدت گرمای هوا بود اما در کنار آن شاهد شایعات مختلفی هم بودیم از ناترازی حوزه برق گرفته تا افزایش قیمت بنزین و رشد قیمت دلار و… که همه این شایعات نشان‌دهنده آن است که مردم علتی را که دولت برای تعطیلات دو روزه اعلام کرده است باور نکرده‌اند و به دنبال علت دیگری هستند. این کارشناس اقتصادی با اشاره به این شایعات و هشدار به مسوولان تصریح کرد: دولت‌ها باید پاسخگویی و شفافیت‌شان را بیشتر کنند تا اعتماد مردم افزایش پیدا کند چرا که همه این شایعات و عدم باورها حکایت از تشدید بی‌اعتمادی و افت سرمایه اجتماعی دارد که مساله بسیار پیچیده‌ای است و باعث شکست سیاست‌های اقتصادی دولت در آینده خواهد شد.
اعتماد نماد سرمایه اجتماعی است
شقاقی شهری با اشاره به خلف وعده مسوولان در موضوعات مختلف خاطرنشان کرد: اولین و مهم‌ترین عامل موفقیت در سیاست‌های اقتصادی هر کشوری سرمایه اجتماعی است که آن هم از اعتماد نشات می‌گیرد و باید گفت اعتماد نماد سرمایه اجتماعی است، این در حالی است که ما بارها شاهد آن بوده‌ایم که مساله‌ای مطرح شده و مقامات اعلام کرده‌اند این موضوع در دست بررسی است و پس از آن را به دست فراموشی سپرده‌اند اما آن موضوع در ذهن مردم مانده و فراموش نشده است و باعث افزایش بی‌اعتمادی‌ها شده است.
سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه انرژی ناکافی است
این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که آیا با تعطیلی کشور می‌توان ناترازی‌های حوزه برق را جبران کرد یا خیر افزود: خیر، سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه انرژی در طول سالیان اخیر بسیار محدود بوده و باید گفت در این موضوع کم‌کاری شده است از سرمایه‌گذاری در حوزه برق گرفته تا نفت و گاز همین مساله مطرح است و سرمایه‌گذاری‌ها ناکافی بوده تا جایی که استهلاک زیرساخت‌های انرژی بیشتر از سرمایه‌گذاری‌ها شده و زمانی که میزان استهلاک بالا باشد منجر به اتلاف انرژی می‌شود.
وارد فاز فرسودگی شده‌ایم
شقاقی شهری با بیان اینکه از سال ۱۳۹۷ به بعد وارد فاز فرسودگی در زیرساخت‌ها شده‌ایم، گفت: بخشی از این زیرساخت‌ها در حوزه نیروگاهی و پالایشگاهی و در بخش نفت و گاز بوده و اگر نتوانیم نیروگاه‌ها را توسعه دهیم و زیرساخت‌ها را نو کنیم و از اتلاف انرژی جلوگیری کنیم و به منابع دیگر انرژی دسترسی پیدا کنیم و از شدت مصرف انرژی و اتلاف آن جلوگیری کنیم امکان مقاومت در برابر این میزان از مصرف انرژی وجود ندارد. او با بیان اینکه در همه دنیا خانوارها در حوزه مصرف انرژی بیشترین دقت را دارند، افزود: متاسفانه در ایران این دقت در مصرف انرژی وجود ندارد و دلیل آن هم این است که قیمت‌های انرژی علامت درستی به مردم نمی‌دهند و ناترازی انرژی هم هر روز تشدید شده است و با این قیمت‌های انحرافی ناترازی‌ها بیشتر هم می‌شود.
ضرورت اصلاح الگوهای نادرست مصرف انرژی
این اقتصاددان با بیان اینکه الگوهای نادرست مصرف انرژی یکی دیگر از عوامل است، گفت: بسیاری از تولیداتی که در کشور صورت می‌گیرد دارای مصرف انرژی بالایی هستند از یخچال گرفته تا خودرو تا دیگر وسایل برقی و بنزینی که همه اینها منجر به ناترازی انرژی شده است و قطعا این ناترازی‌ها تداوم نمی‌یابد. او با بیان اینکه در تابستان برق و در زمستان گاز صنایع قطع می‌شود گفت: هنوز این قطعی برق و گاز به به خانه‌ها نرسیده اما آنچه مسلم است تداوم این روش غیرممکن است و در صورت عدم سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی بحث خاموشی‌ها به خانوارها هم سرایت خواهد کرد و ضرورت دارد تا در حوزه انرژی سرمایه‌گذاری شده و با ارتقای بهره‌وری وکاهش اتلاف و اصلاح قیمت‌های انرژی گام‌های اساسی در این مسیر برداشته شود.
منابع کافی برای سرمایه‌گذاری در حوزه برق نداریم
حسین افضلی، کارشناس صنعت برق در خصوص کمبود سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه برق به« اعتماد »گفت: منابع درآمدی لازم در کشور برای تولید برق نیروگاه‌ها وجود ندارد و عدم همخوانی در نرخ‌گذاری‌ها در بخش خرید و فروش برق و اینکه قیمت خرید برق چند برابر قیمت فروش آن شده است باعث شده تا سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش سوددهی کافی نداشته باشد تا جایی که امروز می‌بینیم دولت تنها یک هفتم قیمت برق واقعی را از مردم می‌گیرد.
رشد ۷ درصدی مصرف برق نسبت به سال گذشته
این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: این در حالی است که نیاز کشور به تولید برق بسیار بالاست و با توجه به رشد ۷ درصدی مصرف برق سال جاری نسبت به سال گذشته که رقم کمی هم نیست باید به فکر سرمایه‌گذاری‌های جدید بود. او گفت: میزان مصرف برق در کشور به ۷۰ هزار مگاوات رسیده است که یعنی حدود ۵ هزار مگاوات رشد داشته است به این معنی که برای سال آینده نیز اگر همین میزان ۷ درصدی رشد مصرف داشته باشیم باید ۵ هزار مگاوات برق بیشتر از سوی نیروگاه‌ها تامین شود.
ضرورت ساخت نیروگاه‌های کوچک در کشور
افضلی ادامه داد: مسلما برای این رشد مصرف در کشور نیازمند ساخت نیروگاه‌های جدیدی هستیم البته نیروگاه‌های بزرگ را نمی‌توان به این سرعت و در عرض یک سال ساخت اما می‌توان نیروگاه‌های کوچک را در این زمان کم و با رعایت پدافند غیرعامل ساخت، ضمن آنکه این قبیل از نیروگاه‌ها راندمانی بالاتر و افت ولتاژ کمتری هم دارند.
بدهی سنگین وزارت نیرو
مسعود حجت، کارشناس صنعت برق نیز در مورد ناترازی‌های برق در کشور به اعتماد گفت: میزان ناترازی برق در کشور کم نیست و نیازمند ساخت تعداد زیادی نیروگاه جدید هستیم اما متاسفانه از ۷ سال پیش تاکنون ساخت نیروگاه‌های جدید به تدریج به تعویق افتاده و سال به سال هم این کمبودها در بخش انرژی بیشتر شده است تا اینکه به شرایط امروز رسیدیم. حجت در مورد میزان کمبود برق در کشور ادامه داد: ارقام مختلفی در این حوزه مطرح شده که میانگین آن در محدوده ۷ تا ۸ هزار مگاوات است.
عدم جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاری
او در مورد سرمایه‌گذاری‌های جدید در حوزه برق نیز افزود: سرمایه راه خود را می‌داند و علت اصلی اینکه سرمایه‌گذاری در حوزه برق محدود بوده به دلیل بدهی سنگین وزارت نیرو به بخش خصوصی بوده است و اینکه نرخ فروش برق هم در کشور پایین است و شاهد آنیم که کسی که می‌خواهد سرمایه‌گذاری داشته باشد سرمایه خود را به بخش فولاد می‌برد که به صرفه‌تر است و نه صنعت برق که علت اصلی آن هم عدم جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت برق است.
صورتحساب دو روز تعطیلی برای اقتصاد ایران
گرچه تعطیلی دو روزه غافلگیرانه‌ای که پشت سر گذاشتیم برای یکسری اصناف، مانند آنها که در حوزه گردشگری هستند، با رونق همراه بود، اما به هر حال بخش‌های بزرگی از اقتصاد ایران نیز از آن ضرر کرده‌اند. گزینه در دسترس تخمین ضرر و زیان اقتصاد ایران از این تعطیلی دو روزه، تولید ناخالص داخلی است که معمولا در فصل تابستان از سایر فصول بالاتر است. تولید ناخالص داخلی ایران در تابستان سال گذشته ۳۴۴۸ هزار میلیارد تومان بود. اگر به اندازه تورم امسال همین رقم را در نظر بگیریم که بالاتر برود، عدد ۴۸۰۷ هزار میلیارد تومان به دست می‌آید. یعنی روزانه ۵۱۷۰۰ میلیارد تومان. به عبارتی در همین دو روز احتمال اینکه اقتصاد ایران بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان زیان دیده باشد؛ زیاد است. هرچند این فقط یک تخمین است و در اقتصاد غیرشفاف ایران، نمی‌توان به‌طور دقیق در این باره پیش‌بینی داشت.
پایان پیام/
