با توجه به تورم میانگین ۳۵ درصدی در سال ۱۴۰۰، نرخ سود بانکی ۲۰ درصد و رونق بخش‌های سوداگری و غیرمولد اقتصادی، انجام اقدامات ساختاری در حوزه مالیات دشوار به نظر می‌رسید. با این حال دولت از تابستان سال گذشته برنامه‌هایی همچون گسترش پایه‌های مالیاتی، تکمیل الزامات پیاده‌سازی قانون سامانه مودیان، توسعه انبارداده، تفکیک حساب‌های شخصی از حساب‌های تجاری، ساماندهی بیش از ۱۸ میلیون دستگاه پوز را در دستور کار قرار داد.
انباشت شدن ۳۷۰ هزار میلیارد تومان معوقات بانکی
در دوره‌های گذشته ۳۷۰ هزار میلیارد تومان معوقات مالیاتی تلنبار شده بود. هم‌چنین میزان فرار مالیاتی ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شد که نیمی از آن مربوط به اجتناب مالیاتی بود. دولت در اولین گام فرآیندهای مالیاتی را به صورت الکترونیکی درآورد و سامانه مودیان را به عنوان یک ابرپروژه معطل‌مانده راه‌اندازی کرد. در ادامه برای سازمان امور مالیاتی سخنگو تعیین شد تا اقدامات به صورت شفاف به اطلاع مردم برسد.
ساماندهی حدود ۱۹ میلیون دستگاه پوز
گسترش پایه‌های مالیاتی، تکمیل الزامات پیاده‌سازی قانون سامانه مؤدیان، پیشرفت ۶۵ درصدی پروژه توسعه انبارداده و پروفایلینگ مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی به عنوان زیرساخت تولید اظهارنامه پیش‌فرض الکترونیکی و ابلاغ الکترونیکی تمامی اوراق مالیاتی، تفکیک حساب‌های شخصی از حساب‌های تجاری و جلوگیری از سوءاستفاده از حساب‌های شخصی افراد، توسعه و تکمیل نظام شناسایی و ثبت نام مودیان، ساماندهی حدود ۱۸.۸ میلیون پذیرنده بانکی (POS) و الصاق بیش از ۹.۳ میلیون پذیرنده به پرونده‌های مالیاتی، ارائه و تصویب لایحه مالیات بر مجموع درآمد (PIT) در دولت از اقدامات هفت‌گانه سازمان امور مالیاتی دولت سیزدهم محسوب می‌شود.
به دنبال اجرای این اقدامات توسط سازمان امور مالیاتی، تنها در دو سال فرار مالیاتی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد و تعداد مودیان از ۲.۹ میلیون به ۵.۵ میلیون نفر افزایش یافت که از افزایش ۱.۹ برابری حکایت دارد.
تحقق ۱۰۳ درصدی درآمدهای مالیاتی در سال گذشته
سازمان امور مالیاتی در دو سال اخیر توانسته بیش از آن‌چه مجلس پیش‌بینی کرده درآمدهای مالیاتی محقق کند. سال ۱۴۰۰ تحقق درآمدهای مالیاتی ۱۱۳ درصد و سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۱۰۳ درصد بود که در سال گذشته ۴۷۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی محقق شد. در چهار ماهه ۱۴۰۲ نیز طبق آمار با رشد ۵۰ درصدی درآمدهای مالیاتی نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شده‌ایم؛ به طوری که طی چهار ماهه امسال درآمدهای مالیاتی ۲۱۶ هزار میلیارد تومان بوده است.
طی دهه‌های گذشته به دلیل دسترسی به درآمدهای نفتی چندان به توسعه نظام مالیاتی پرداخته نشده که بنا به گفته یک کارشناس، عمدتا با مسائلی مثل فرار مالیاتی و تبعیض مالیاتی مواجه بودیم.
لزوم هماهنگی دستگاه‌های مرتبط با سامانه مودیان
با گسترش و شدت تحریم‌ها در چند سال اخیر فروش نفت کاهش محسوسی یافت و حتی درآمد حاصل از فروش نفت هم قابلیت برگشت به کشور نداشت. بنابراین دولت به مالیات توجه بیشتری کرد و تصمیم گرفت مالیات را توسعه دهد. اگرچه آمار نشان می‌دهد در دو سال گذشته چتر مالیات گسترش یافته اما سایر دستگاه‌های مرتبط از جمله بانک مرکزی، بانک‌ها و وزارت صمت باید با سامانه مودیان هماهنگ شوند. وزارت صمت نسبت به شناسایی کالاها و خدمات اقدام کند. داده‌های سامانه جامع تجارت می‌تواند در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار گیرد.
علی ملک‌زاده ـ کارشناس امور مالیاتی درباره مخارج منابعی که از طریق مالیات به دست می‌آید گفت: سازمان امور مالیاتی، مسئول خرج منابع مالیاتی نیست و این مسئولیت را سازمان برنامه و بودجه انجام می‌دهد. آن‌چه اهمیت دارد این است که مردم بدانند این منابع کجا هزینه می‌شود. اگر به صورت شفاف به آنها توضیح داده شود انگیزه مودیان در پرداخت مالیات نیز می‌تواند افزایش پیدا کند. در بحث فرهنگ‌سازی باید کارهای بیشتری صورت گیرد. رسانه‌ها می‌توانند نقش خوبی در این‌باره ایفا کنند. مردم باید خدمات متناسب با پرداخت مالیات را در زندگی خود احساس کنند.
