همزمان با طرح موضوع تبادل زندانیان امریکایی و آزادسازی ۶میلیارد دلار دارایی‌های مسدودی ایران و انتقال به بانکی در قطر، موضوع در فضای مجازی و شبکه اجتماعی بازخوردهای وسیعی پیدا کرد؛ از یک طرف افراد و جریانات همسوی دولت تلاش کردند این تصمیمات تازه را فتح‌الفتوح بزرگ دولت در صحنه دیپلماسی برآورد کنند. رویکردهای تحلیلی متفاوت و در برخی موارد متضادی در خصوص این تفاهم ارایه شد. گروهی از تحلیلگران حوزه سیاست خارجی با اشاره به این واقعیت که هر نوع حرکت در راستای منافع ملی باید با استقبال افراد و جریانات گوناگون قرار بگیرد به استقبال این تصمیم رفتند. گروهی دیگر از کارشناسان اما تلاش کردند لایه‌های عمیق‌تر موضوع را ارزیابی کنند. این دسته از تحلیلگران با اشاره به اینکه ایران به جای حل موضوعات موردی با ایالات متحده بهتر است به سمت حل ریشه‌ای مشکلات (در عین حفاظت از خطوط قرمز ترسیمی) با امریکا حرکت کند نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند.
بیانیه رسمی وزارت خارجه ایران درباره تبادل زندانیان با امریکا و آزادسازی پول‌های بلوکه شده
وزارت خارجه در مورد آزادسازی منابع توقیف شده ایرانی و آزادی تعدادی از زندانیانی که غیرقانونی توسط امریکا بازداشت شده‌اند، بیانیه‌ای صادر کرد. فرآیند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران که برای چند سال به‌طور غیرقانونی در کره جنوبی توسط امریکا توقیف شده بود، آغاز شد. ایران تضمین لازم برای پایبندی امریکا به تعهدات خود در این خصوص را دریافت کرده است. آزادسازی و رفع محدودیت از منابع مالی جمهوری اسلامی ایران که غیرقانونی و به بهانه نگرانی بانک‌های خارجی از تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده مسدود یا استفاده از آنها سخت شده ، همواره در دستور کار وزارت امور خارجه قرار داشته است. نحوه بهره‌برداری از منابع و دارایی‌های مالی رفع توقیف شده در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و این منابع برای نیازهای مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذی‌صلاح هزینه خواهد شد. علاوه بر آزادسازی منابع مالی که به صورت غیرقانونی توقیف شده بود، حمایت از حقوق ایرانیان در سراسر جهان جزو وظایف ذاتی وزارت امور خارجه است. در این چارچوب، آزادی تعدادی از زندانیان بی‌گناه ایرانی که طی سال‌های گذشته به‌طور غیرقانونی و با اتهام واهی دور زدن تحریم‌های ظالمانه امریکا، در این کشور دستگیر و زندانی شده‌اند، به‌طور جدی توسط دستگاه دیپلماسی پیگیری شده است. در این راستا، آزادی تعدادی از زندانیانی که به‌طور غیرقانونی توسط امریکا بازداشت شده‌اند، به زودی محقق خواهد شد. در فراز پایانی این بیانیه آمده است: یادآوری می‌نماید که زندانیان مدنظر امریکا کماکان در ایران حضور دارند.
بلینکن: تبادل زندانیان گامی مثبت است
بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده یکی از نخستین چهره‌هایی بود که نسبت به ابعاد گوناگون این تصمیم واکنش نشان داد. وزیر امور خارجه امریکا درباره توافق مبادله زندانیان میان تهران و واشنگتن اظهارنظر کرد و آن را «گامی مثبت» دانست.
بلینکن همچنین مدعی شد که با این زندانیان گفت‌وگو کرده است. بلینکن گفت: «نیازی به گفتن نیست که آنها از اینکه از زندان خارج شده‌اند بسیار خوشحالند. باور من این است که این شروعی برای پایان کابوس آنهاست.» دیپلمات ارشد امریکا در پاسخ به سوال یک خبرنگار مبنی بر اینکه آیا در ازای آزادی این ۵ امریکایی پنج زندانی ایرانی آزاد خواهند شد، گفت: «من وارد هیچ جزییاتی که داریم چه کاری انجام می‌دهیم، نمی‌شوم، چون نمی‌خواهم روند بازگشت هموطنانم به خانه را با خطر مواجه کنم.» وی در بخش دیگری از اظهاراتش تصریح کرد که ایران بابت آزاد کردن این زندانی‌ها از تخفیف تحریمی برخوردار خواهد شد. او اضافه کرد که تنها وجوه مسدود شده ایران به حساب‌هایی منتقل خواهد شد تا بتوان از آن تنها برای مصارف بشردوستانه استفاده شود. بلینکن گفت: «امریکا اجرای تحریم‌ها علیه ایران را ادامه خواهد داد.» از سوی دیگر، جمشیدی، معاون سیاسی رییس‌جمهور ایران هم در خصوص این پرونده توییتی منتشر کرد و نوشت: «بعد از آزاد شدن پول‌های ایران در عراق، فرآیند آزادسازی کل دارایی‌های ایران در کره جنوبی نیز آغاز شده است. تا زمان انتقال کامل پول‌ها، زندانیان مدنظر امریکا همچنان در ایران باقی می‌مانند.» پس از واکنش مقامات امریکایی نوبت به معاون سیاسی رییس‌جمهور ایران رسید که در خصوص این مبادله اظهارنظر کند.
واکنش قطری‌ها رسید که به نقش خود در این پرونده اشاره کنند. در خبری که شفقنا آن را منتشر کرده «سلطان بن سعد المریخی»، وزیر مشاور در امور خارجه قطر اعلام کرد: «دوحه نقشی محوری در تسهیل گفت‌وگو میان واشنگتن و تهران ایفا کرد. قطر به حل و فصل اختلافات با روش‌های مسالمت‌آمیز و گفت‌وگو باور دارد.» ضلع دیگر این معادله اما کره جنوبی بود که مقاماتش در اظهارنظری عجیب اعلام کردند هنوز در جریان ابعاد گوناگون این تصمیم قرار نگرفته‌اند. وزارت خارجه کره جنوبی مدعی شد: «ما اطلاعی از گزارش منتشر شده در رسانه‌های غربی مبنی بر احتمال ارتباط میان آزادی منابع مالی بلوکه شده ایران در سئول به عنوان بخشی از توافق تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن نداریم.»
واکنش‌ها به تصمیمی در ایران و امریکا
با تایید شدن قطعی این خبر، زمزمه‌های برخی انتقادات در خصوص این تصمیم در فضای رسانه‌ای ایران و امریکا شنیده شد. در امریکا اغلب چهره‌های جمهوری‌خواه به نقد این تصمیم بایدن پرداختند و آن را به عنوان پیروزی قطعی ایران تحلیل کردند. مایک پنس، معاون اول ترامپ اعلام کرد: «به‌رغم اینکه از آزادی زندانی‌مان خوشحالم اما مردم امریکا باید بدانند که بایدن اجازه داده است بزرگ‌ترین باج تاریخ را به ایران بدهیم. این پول صرف ساخت پهپاد برای روسیه و تامین مالی تروریسم علیه ما و اسراییل خواهد شد.» تام کاتن، نماینده جمهوری‌خواه مجلس سنای امریکا هم در بیانیه‌ای در واکنش به توافق مبادله زندانیان میان ایران و امریکا آن را «رقص بایدن به ساز ایران» تفسیر کرد و خواستار متوقف کردن آن شد.
در ایران هم منتقدان با اشاره به اینکه در نوبت قبلی که دولت روحانی اقدام به آزادسازی بدهی‌های ایران از امریکا کرده بود، گاندوسازان، تلاش‌های زیادی را برای زیر سوال بردن این تصممیم برنامه‌ریزی کرده بودند و به نقد رویکردهای جناحی و سیاسی در خصوص منافع ملی پرداختند. باید دید این تصمیم آیا دریچه‌ای به سمت درک مشترک میان دو کشور باز می‌کند یا آن را باید در حکم تصمیمی موردی و غیرمستمر قلمداد کرد.
باز شدن راه برای از سرگیری مذاکرات احیای برجام
نیویورک‌تایمز نوشت: به گفته مقامات و تحلیلگران، اعلام توافق مبادله زندانیان بین ایالات متحده و ایران می‌تواند چشم‌انداز همکاری دیپلماتیک بیشتر، از جمله هدف دیرینه دولت بایدن برای مهار برنامه هسته‌ای ایران را افزایش دهد. در ادامه این مطلب آمده است: بر اساس توافقی که روز پنجشنبه اعلام شد، ایران در ازای آزادی پنج ایرانی زندانی در ایالات متحده و همچنین آزادسازی حدود ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران برای اهداف بشردوستانه تحت نظارت دقیق، پنج ایرانی- امریکایی را از بازداشت آزاد می‌کند. هنری رم، کارشناس ارشد اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک گفت: «توافق زندانیان گامی کلیدی به جلو برای تلاش‌های واشنگتن و تهران در جهت کاهش تنش‌هاست، زیرا آنها به دنبال بازگشت به مذاکرات رسمی هسته‌ای در اواخر سال جاری هستند.» این توافق در حالی انجام می‌شود که به نظر می‌رسد ایران و ایالات متحده توافقی غیررسمی را رعایت می‌کنند که بر اساس آن ایران برنامه هسته‌ای خود را محدود کرده و شبه‌نظامیان نیابتی خود را در عراق و سوریه محدود کرده است تا از اقدامات تلافی‌جویانه امریکا جلوگیری کند. مقامات امریکایی مکررا دستیابی به هرگونه «توافق» هسته‌ای با ایران را پس از مذاکرات غیرمستقیم در عمان در اوایل سال جاری رد کرده‌اند. به نظر می‌رسد ایران به توافق پایبند است. پارامترهای آن شامل غنی‌سازی اورانیوم ایران در سطوح خلوص بالاتر از ۶۰ درصد و عدم حمله قابل توجهی به نیروهای امریکایی توسط نیروهای نیابتی ایران در سوریه و عراق است.
پایان پیام/
